Ο χάρτης
Ο χάρτης είναι μια οπτική απεικόνιση μιας περιοχής και των σχέσεων μεταξύ στοιχείων αυτής. Μπορεί να απεικονίζει την επιφάνεια της γης ή κάποιο τμήμα της, όπως ηπείρους, χώρες, νομούς ή κάποιο τμήμα της θάλασσας.
Οι χάρτες είναι πολύ χρήσιμοι στον άνθρωπο για πολλούς λόγους. Με τη βοήθεια του χάρτη προσανατολιζόμαστε και μπορούμε να περιηγηθούμε σε ένα ξένο μέρος ή να εντοπίσουμε τη θέση μας σε μια ξένη περιοχή. Επίσης με τη βοήθεια του χάρτη σχεδιάζονται τα μεγάλα τεχνικά έργα. Επομένως ο χάρτης αποτελεί για όλους μας ένα απαραίτητο εργαλείο για να γνωρίσουμε και να μελετήσουμε έναν τόπο. Οι χάρτες κατασκευάζονται από τους χαρτογράφους με επιστημονικές μεθόδους. Ο επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με την κατασκευή των χαρτών λέγεται χαρτογραφία και περιλαμβάνει όχι μόνο τεχνικές αλλά και καλλιτεχνικές εργασίες. |
Παγκόσμιος χάρτης του 1588
Χάρτης της Ελλάδας του 1563
|
Πατήστε στην εικόνα για να δείτε μια πολύ ωραία παρουσίαση από το http://users.sch.gr/sudiakos/xartis/story.html
Χάρτης του Ερατοσθένη του 194 π. Χ.
Η ιστορία των χαρτών
Η ανάγκη της αναπαράστασης επάνω σε μια σημαντικά περιορισμένη επιφάνεια, μορφών και σχημάτων του εδάφους έγινε αισθητή από τον άνθρωπο από τους αρχαιότατους χρόνους. Οι πρώτες τέτοιες αναπαραστάσεις μιας επιφάνειας της γης δημιουργήθηκαν από την εποχή των μεταναστεύσεων των λαών ή από τότε που έπρεπε να καθορίσουν με κάποιο τρόπο την ιδιοκτησία μιας περιοχής. Οι αναπαραστάσεις αυτές ήταν οι πρώτοι γεωγραφικοί χάρτες. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους τα πρώτα σχέδια που μπορούν να χαρακτηριστούν ως χάρτες χρονολογούνται 30.000 χρόνια πριν από τη σημερινή εποχή.
Τα πρώτα δείγματα χαρτών που φαίνεται να κατασκευάστηκαν με τη χρήση της γεωμετρίας (η λέξη αρχικά σήμαινε τη μέτρηση της γης) προέρχονται από τη Βαβυλώνα
Τα πρώτα δείγματα χαρτών που φαίνεται να κατασκευάστηκαν με τη χρήση της γεωμετρίας (η λέξη αρχικά σήμαινε τη μέτρηση της γης) προέρχονται από τη Βαβυλώνα
Χάρτης της πόλης Ga-Sur στηνπεριοχή της Μεσοποταμίας το 2500 π. Χ.
Αξιόλογους χάρτες είχαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, επειδή έπρεπε να προσδιορίζουν κάθε φορά τα όρια των ιδιοκτησιών μετά τις ετήσιες πλημμύρες του Νείλου. Ο μόνος χάρτης που έχει διασωθεί μερικώς είναι ο Πάπυρος του Τορίνο που απεικονίζει ορυχεία χρυσού στην Αίγυπτο.
Ο πάπυρος του Τορίνο. Ο μόνος αρχαίος αιγυπτιακός χάρτης που έχει διασωθεί. Χρονολογείται στο 1160 π.Χ.
Την εποχή των Ελλήνων φιλοσόφων της Ιωνίας τέθηκαν για πρώτη φορά οι βάσεις της επιστημονικής θεώρησης της χαρτογραφίας. Ο Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος (6ος αι. π. Χ. ) σχεδίασε τον πρώτο παγκόσμιο (για την εποχή) χάρτη σε κυκλική μορφή.
Αυτός που άλλαξε για πάντα το σχεδιασμό των χαρτών ήταν ο Έλληνας αστρονόμος και μαθηματικός Κλαύδιος Πτολεμαίος από την Αλεξάνδρεια (85-165 μ. Χ.) ο οποίος απεικόνισε τον τότε γνωστό κόσμο σε ένα χάρτη που θεωρείται ο τελειότερος ως τότε. Ταυτόχρονα έγραψε και ένα οκτάτομο έργο με τίτλο: «Γεωγραφίας Υφήγησις» που περιείχε όλες τις ως τότε γεωγραφικές γνώσεις.
Χάρτης του 15ου αιώνα που στηρίζεται στις περιγραφές του Πτολεμαίου
Αργότερα ο Μ. Αλέξανδρος χαρτογράφησε τις κατακτήσεις του, ενώ από τους ελληνιστικούς χρόνους εμφανίζονται και οι πρώτοι ναυτικοί χάρτες
Πατήστε παραπάνω για να δείτε τους χάρτες μέσα στο χρόνο
Μια πολύ ωραία παρουσίαση της ιστορίας της χαρτογραφίας.
Επιμέλεια παρουσίασης: Λήδα Στάμου, ΕΜΠ
Επιμέλεια παρουσίασης: Λήδα Στάμου, ΕΜΠ
Οι χάρτες χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: οι γενικοί χάρτες και οι θεματικοί.
Γενικοί ονομάζονται οι χάρτες που μας δίνουν πληροφορίες για τη μορφή του εδάφους και τα έργα των ανθρώπων. Περιέχουν δηλαδή και γεωμορφολογικά στοιχεία και ανθρωπογενή. Χωρίζονται σε πολιτικούς και γεωμορφολογικούς χάρτες.
Οι πολιτικοί χάρτες μας δίνουν πληροφορίες όπως η διοικητική διαίρεση, οι πόλεις, οι δρόμοι, κ.ά. Γενικά δίνουν πληροφορίες για το ανθρωπογενές περιβάλλον.
Οι γεωμορφολογικοί χάρτες περιέχουν πληροφορίες όπως τα βουνά, οι πεδιάδες, το υψόμετρο, τα ποτάμια, κ.ά.
Θεματικοί λέγονται οι χάρτες που μας δίνουν πληροφορίες για ένα συγκεκριμένο θέμα. π. χ. αρχαιολογικοί χώροι, κλίμα, κλπ
Υπάρχουν πολλά είδη θεματικών χαρτών:
Αστικοί χάρτες: δείχνουν τους δρόμους μιας πόλης, τα οικοδομικά τετράγωνα, τα πάρκα, κ.ά.
Χάρτες παραγωγής προϊόντων: δείχνουν τα προϊόντα που παράγονται σε κάθε περιοχή
Αρχαιολογικοί χάρτες: δείχνουν τους αρχαιολογικούς χώρους μιας περιοχής
Ιστορικοί χάρτες: δείχνουν πού και πότε συνέβησαν ιστορικά γεγονότα
Θρησκευτικοί χάρτες: δείχνουν πού και πότε συνέβησαν θρησκευτικά γεγονότα
Κλιματικοί χάρτες: παρουσιάζουν το κλίμα ενός τόπου
Γενικοί ονομάζονται οι χάρτες που μας δίνουν πληροφορίες για τη μορφή του εδάφους και τα έργα των ανθρώπων. Περιέχουν δηλαδή και γεωμορφολογικά στοιχεία και ανθρωπογενή. Χωρίζονται σε πολιτικούς και γεωμορφολογικούς χάρτες.
Οι πολιτικοί χάρτες μας δίνουν πληροφορίες όπως η διοικητική διαίρεση, οι πόλεις, οι δρόμοι, κ.ά. Γενικά δίνουν πληροφορίες για το ανθρωπογενές περιβάλλον.
Οι γεωμορφολογικοί χάρτες περιέχουν πληροφορίες όπως τα βουνά, οι πεδιάδες, το υψόμετρο, τα ποτάμια, κ.ά.
Θεματικοί λέγονται οι χάρτες που μας δίνουν πληροφορίες για ένα συγκεκριμένο θέμα. π. χ. αρχαιολογικοί χώροι, κλίμα, κλπ
Υπάρχουν πολλά είδη θεματικών χαρτών:
Αστικοί χάρτες: δείχνουν τους δρόμους μιας πόλης, τα οικοδομικά τετράγωνα, τα πάρκα, κ.ά.
Χάρτες παραγωγής προϊόντων: δείχνουν τα προϊόντα που παράγονται σε κάθε περιοχή
Αρχαιολογικοί χάρτες: δείχνουν τους αρχαιολογικούς χώρους μιας περιοχής
Ιστορικοί χάρτες: δείχνουν πού και πότε συνέβησαν ιστορικά γεγονότα
Θρησκευτικοί χάρτες: δείχνουν πού και πότε συνέβησαν θρησκευτικά γεγονότα
Κλιματικοί χάρτες: παρουσιάζουν το κλίμα ενός τόπου
Πατήστε παραπάνω για να διαβάσετε για τα είδη των χαρτών
Πολυχάρτης της Ελλάδας: νομοί-πρωτεύουσες, οδικό δίκτυο, σιδηρόδρομοι, διαμερίσματα
Πολυχάρτης της Ελλάδας: πόλεις, σύνορα, υδάτινα στοιχεία, πεδιάδες-βουνά
Γενικοί χάρτες της Ελλάδας
Θεματικοί χάρτες
Πατήστε πάνω στις παραπάνω εικόνες για να μεταφερθείτε στους αντίστοιχους διαδρασικούς χάρτες
Ασκήσεις για εξάσκηση
Πατήστε στους παρακάτω συνδέσμους για να εξασκηθείτε στα είδη χαρτών
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-E100/692/4593,20775/extras/ged02_eidh-xarton/index.html
http://2.bp.blogspot.com/-eUWmHUdW4LM/UGCgQy0b17I/AAAAAAAAAUU/CZ4XPzXWJaQ/s1600/askisi+geo.jpg
Πατήστε στους παρακάτω συνδέσμους για να εξασκηθείτε στα είδη χαρτών
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-E100/692/4593,20775/extras/ged02_eidh-xarton/index.html
http://2.bp.blogspot.com/-eUWmHUdW4LM/UGCgQy0b17I/AAAAAAAAAUU/CZ4XPzXWJaQ/s1600/askisi+geo.jpg
Τα βασικά στοιχεία του χάρτη
Όπως οι άνθρωποι, έτσι και οι χάρτες έχουν ταυτότητα, ώστε όταν χρειαζόμαστε ένα συγκεκριμένο είδος χάρτη να μπορούμε εύκολα να τον βρούμε.
Βασικό στοιχείο του χάρτη είναι ο τίτλος του ο οποίος δηλώνει και το περιεχόμενό του.
Βασικό στοιχείο του χάρτη είναι ο τίτλος του ο οποίος δηλώνει και το περιεχόμενό του.
Άλλο βασικό στοιχείο του χάρτη είναι το υπόμνημά του. Πρόκειται για σημειώσεις στις οποίες ερμηνεύονται τα στοιχεία που εμφανίζονται στο χάρτη. Με τη βοήθεια του υπομνήματος ένας χάρτης μπορεί να διαβαστεί εύκολα από όλους τους ανθρώπους, ακόμη και αν δε μιλούν τη γλώσσα στην οποία έχει γραφεί
Το υπόμνημα αποτελείται από σύμβολα, όχι λέξεις, τα οποία αποτελούν διεθνή στοιχεία. Τα σύμβολα μπορεί να είναι κουκίδες, γραμμές, χρώματα, σχήματα και εικονίδια.
Πατήστε στην εικόνα για να δείτε μια πολύ ωραία παρουσίαση από το
http://users.sch.gr/sudiakos/geo02/story.html
http://users.sch.gr/sudiakos/geo02/story.html
Πατήστε για να λύσετε το σταυρόλεξο σχετικό με τον τίτλο του χάρτη
Ασκήσεις για εξάσκηση
Πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο για να εξασκηθείτε στα βασικά στοιχεία του χάρτη
http://geogr.eduportal.gr/games/thes_magnif_new.htm
Χάρτης Υπόμνημα
Πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο για να εξασκηθείτε στα βασικά στοιχεία του χάρτη
http://geogr.eduportal.gr/games/thes_magnif_new.htm
Χάρτης Υπόμνημα
Κλίμακα
Για να μπορέσουμε να μεταφέρουμε μια μεγάλη περιοχή της Γης επάνω σε ένα χάρτη, πρέπει να τη σχεδιάσουμε με μικρότερες διαστάσεις από ότι είναι στην πραγματικότητα. Οι Χαρτογράφοι την σχεδιάζουν υπό κλίμακα.
Η κλίμακα ενός χάρτη είναι ο αριθμός που δηλώνει πόσες φορές μικρότερη είναι μια απόσταση πάνω στο χάρτη από πραγματική της απόσταση στην επιφάνεια της Γης. Η κλίμακα μπορεί να παρουσιαστεί με δύο τρόπους:
Η κλίμακα ενός χάρτη είναι ο αριθμός που δηλώνει πόσες φορές μικρότερη είναι μια απόσταση πάνω στο χάρτη από πραγματική της απόσταση στην επιφάνεια της Γης. Η κλίμακα μπορεί να παρουσιαστεί με δύο τρόπους:
Πολλαπλασιάζουμε την απόσταση που βρήκαμε επί τον παρανομαστή της κλίμακας:
Στο παράδειγμά μας θα είναι: 5 x 3.000.000 = 15.000.000 εκ.
Κάνουμε μετατροπές στις μονάδες μέτρησης σε πιο βολικές μονάδες.
Στο παράδειγμά μας θα είναι: 15.000.000 εκ. : 100.000 = 150 χιλιόμετρα
Προσοχή!
Οι αποστάσεις που μετράμε στο χάρτη με το χάρακα είναι σε ευθεία γραμμή. Οι πραγματικές αποστάσεις είναι μεγαλύτερες, γιατί υπάρχουν στροφές και σημειώννονται στους οδικούς χάρτες.
Στο παράδειγμά μας θα είναι: 5 x 3.000.000 = 15.000.000 εκ.
Κάνουμε μετατροπές στις μονάδες μέτρησης σε πιο βολικές μονάδες.
Στο παράδειγμά μας θα είναι: 15.000.000 εκ. : 100.000 = 150 χιλιόμετρα
Προσοχή!
Οι αποστάσεις που μετράμε στο χάρτη με το χάρακα είναι σε ευθεία γραμμή. Οι πραγματικές αποστάσεις είναι μεγαλύτερες, γιατί υπάρχουν στροφές και σημειώννονται στους οδικούς χάρτες.
Πατήστε παραπάνω για να πάρετε πληροφορίες για την κλίμακα του χάρτη
Πατήστε παραπάνω για να εξασκηθείτε στη χρήση του χάρακα για να μετρήσετε αποστάσεις στο χάρτη
Προσανατολισμός
Ο προσανατολισμός είναι ο προσδιορισμός μιας θέσης, μιας πορείας ή μιας κατεύθυνσης με βάση τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.
Στους χάρτες πάντα σημειώνεται ο προσανατολισμός τους. Το σημείο που συνήθως σημειώνεται στους χάρτες είναι ο Βορράς. Αν ξέρουμε πού βρίσκεται ο βορράς είναι εύκολο να βρούμε τα άλλα σημεία του ορίζοντα.
Όταν ο Βορράς είναι στο πάνω μέρος του χάρτη, ο Νότος θα είναι απέναντί του, δηλαδή κάτω, η Ανατολή θα είναι δεξιά του Βορρά και η Δύση αριστερά του.
Στους χάρτες πάντα σημειώνεται ο προσανατολισμός τους. Το σημείο που συνήθως σημειώνεται στους χάρτες είναι ο Βορράς. Αν ξέρουμε πού βρίσκεται ο βορράς είναι εύκολο να βρούμε τα άλλα σημεία του ορίζοντα.
Όταν ο Βορράς είναι στο πάνω μέρος του χάρτη, ο Νότος θα είναι απέναντί του, δηλαδή κάτω, η Ανατολή θα είναι δεξιά του Βορρά και η Δύση αριστερά του.
Πατήστε πάνω στην παραπάνω εικόνα
Σχετική θέση είναι η θέση ενός τόπου, ανθρώπου ή αντικειμένου σε σχέση με τη θέση ενός άλλου τόπου.
Παράδειγμα λέμε πως η Θεσσαλονίκη βρίσκεται βόρεια της Αθήνας, αλλά νότια του Κιλκίς.
Σχετική θέση είναι η θέση ενός τόπου, ανθρώπου ή αντικειμένου σε σχέση με τη θέση ενός άλλου τόπου.
Παράδειγμα λέμε πως η Θεσσαλονίκη βρίσκεται βόρεια της Αθήνας, αλλά νότια του Κιλκίς.
Πατήστε στην παραπάνω εικόνα για να δείτε τα σημεία του ορίζοντα
Πατήστε στην παραπάνω εικόνα για να πάρετε πληροφορίες για την πυξίδα
Πατήστε παραπάνω για να προσανατολιστείτε με τη βοήθεια της πυξίδας
Προσανατολιστείτε στο χάρτη (κλικ παραπάνω)
Πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο για παίξετε ένα παιχνίδι σχετικό με τον προσανατολισμός από το BBC
http://www.bbc.co.uk/scotland/education/sysm/landscapes/highlands_islands/flash/index.shtml?flash=land_ms_compass
Πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο για να εξασκηθείτε στον προσανατολισμό
http://users.sch.gr//cosmathan/prosanatol.htm
Πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο για παίξετε ένα παιχνίδι σχετικό με τον προσανατολισμός από το BBC
http://www.bbc.co.uk/scotland/education/sysm/landscapes/highlands_islands/flash/index.shtml?flash=land_ms_compass
Πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο για να εξασκηθείτε στον προσανατολισμό
http://users.sch.gr//cosmathan/prosanatol.htm
Εμπεδωτικές ασκήσεις στους χάρτες
Πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο για να εξασκηθείτε με τις διαδραστικές ασκήσεις που προσφέρονται
http://users.sch.gr//salnk/online/geografia/xarths/index2.htm
Πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο για να εξασκηθείτε με τις διαδραστικές ασκήσεις που προσφέρονται
http://users.sch.gr//salnk/online/geografia/xarths/index2.htm