Δύο εξαιρετικές ταινίες με ήρωες άτομα με νοητική υστέρηση είναι οι παρακάτω:
Φόρεστ Γκαμπ
(Forest Gump) [1994]
Ο Forrest Gump, δεν είναι παρά ένα παιδί παγιδευμένο στο σώμα ενός ενήλικα, με IQ που μετά βίας αγγίζει το 75 μα και μια αξιολάτρευτη αθωότητα που μπορεί να κατακτήσει τον κόσμο ολόκληρο. Έτσι και ο Forrest, εκκινώντας την πορεία στη ζωή από μειονεκτική θέση και με μόνα εφόδια ένα διαπεραστικό βλέμμα και την ταχύτητα στα πόδια, γράφει άθελά του την δική του ξεχωριστή σελίδα στην ιστορία του Αμερικάνικου Έθνους: Μέσα σε μια πορεία 30 χρόνων, γίνεται αστέρας του football, ήρωας πολέμου, επιτυχημένος επιχειρηματίας και ποπ είδωλο μιας ολόκληρης γενιάς. Γίνεται το αίτιο της ανάδειξης του Elvis Presley, της αποκάλυψης του σκανδάλου του Watergate, της συγγραφής του “Imagine” από τον John Lennon, της ίδρυσης της Apple. Γνωρίζει τους μισούς προέδρους των Η.Π.Α., ανακαλύπτει slogan και διάσημα εμβλήματα, χαρίζει την ελπίδα σε χιλιάδες ανθρώπους. Μέσα από μια αφήγηση που σφύζει από την γλυκιά αφέλεια που δεν μπορεί παρά να προκαλέσει χαμόγελα συμπάθειας, ο Forrest καταγράφει την ιστορία μιας ολόκληρης γενιάς.
Δείτε παρακάτω το trailer της ταινίας:
Το όνομά μου είναι Σαμ
(I am Sam) [2001]
Ο Sam Dawson, ο οποίος υποφέρει από νοητική υστέρηση, είναι ένας πατέρας που μεγαλώνει την κόρη του Lucy με τη βοήθεια μερικών αξιόλογων φίλων του. Μόλις η Lucy γίνεται επτά ετών και αρχίζει να ξεπερνά διανοητικά τον πατέρα της, ο στενός τους δεσμός απειλείται από μια κοινωνική λειτουργό, η οποία μαθαίνει για την περίπτωσή τους και θέλει να δώσει τη Lucy σε θετούς γονείς, επειδή πιστεύει πως έτσι θα μεγαλώσει καλύτερα. Ο Sam έρχεται αντιμέτωπος με μια δίκη που φαινομενικά δε μπορεί να κερδίσει. Παρόλα αυτά ορκίζεται να πολεμήσει το νομικό σύστημα. Στο πλευρό του έρχεται η Rita Harrison μια δυναμική και αφοσιωμένη στη δουλειά της δικηγόρος, η οποία αναλαμβάνει την υπόθεση χωρίς αμοιβή, ως στοίχημα με τους συναδέλφους της. Μαζί προσπαθούν να πείσουν το δικαστήριο πως ο Sam είναι ικανός να μεγαλώσει την κόρη του. Μεταξύ τους αναπτύσσεται ένας δεσμός που θα πείσει το δικαστήριο να τους δώσει μια ευκαιρία.
Δείτε παρακάτω το trailer της ταινίας:
Νοητική υστέρηση
Η Νοητική Υστέρηση (καθυστέρηση) δεν αποτελεί συγκεκριμένη διαταραχή και δεν είναι σαφώς οριοθετημένη κλινική οντότητα. Εμφανίζεται ως κυρίαρχο ή δευτερεύον σύμπτωμα πολλών διαφορετικών διαταραχών και συνδρόμων.
Αναφέρεται σε μια παθολογική κατάσταση που εκδηλώνεται στην περίοδο ανάπτυξης, δηλαδή την περίοδο που αρχίζει από την σύλληψη και φτάνει ως το 16ο έτος της ηλικίας. Το παιδί με Νοητική Υστέρηση χαρακτηρίζεται από χαμηλότερη νοητική ικανότητα σε σχέση με το μέσο όρο των παιδιών της ίδιας χρονολογικής ηλικίας. Iστορικά είχε ορισθεί ότι Νοητική Υστέρηση έχουμε αν ο Δείκτης Νοημοσύνης (IQ) είναι κάτω από 70.
Παλαιότερα ο ορισμός επικεντρωνόταν σχεδόν αποκλειστικά στην γνωστική λειτουργία, ενώ τώρα περιλαμβάνει και άλλα δύο στοιχεία: ένα σχετικά με την ψυχική λειτουργία και ένα σχετικά με τις λειτουργικές ικανότητες των ατόμων στο περιβάλλον τους.
Πολλές φορές συσχετίζεται αιτιολογικά με κακές συνθήκες διαβίωσης και το κοινωνικό, οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο των γονέων.
Ταξινόμηση
Ανάλογα με τη βαρύτητά της, η νοητική υστέρηση ταξινομείται ως εξής:
Τα αίτια της νοητικής υστέρησης διακρίνονται συνήθως σε δύο ομάδες:
A. Προγεννητικά αίτια:
B. Περιγεννητικά αίτια:
Γ. Μεταγεννητικά αίτια:
Η πιο αποτελεσματική μορφή αντιμετώπισης της νοητικής υστέρησης είναι η πρόληψη και η έγκαιρη παρέμβαση με στόχο την πλήρη ανάπτυξη του νοητικού δυναμικού και των γνωστικών ικανοτήτων του παιδιού.
Χαρακτηριστικά ατόμων με ήπια νοητική υστέρηση:
Η διάκριση των παιδιών με ελαφρά νοητική υστέρηση από τα φυσιολογικά αναπτυσσόμενα παιδιά δεν είναι εύκολη κατά την πρώτη παιδική ηλικία. Αναγνωρίζονται, συνήθως, αργότερα, στο σχολείο ή κατά την προσχολική περίοδο, κατά την οποία αναμένεται εξέλιξη των κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Ήπιες δυσκολίες στις αισθησιοκινητικές λειτουργίες παρατηρούνται συχνά, ενώ σε μικρό ποσοστό ατόμων εντοπίζονται εγκεφαλικές ανωμαλίες. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να συνυπάρχει αυτιστική διαταραχή και άλλες αναπτυξιακές διαταραχές, επιληψία, διαταραχές διαγωγής ή σωματικές αναπηρίες.
Κατά την εφηβεία τα άτομα με ελαφριά νοητική υστέρηση μπορεί να αποκτήσουν ακαδημαϊκές γνώσεις αντίστοιχες της ΣΤ' τάξης του δημοτικού σχολείου. Στην ενήλικη ζωή αποκτούν, συνήθως, επαρκείς κοινωνικές και επαγγελματικές δεξιότητες, με ελάχιστη εξωτερική υποστήριξη. Ωστόσο, μπορεί να έχουν ανάγκη από καθοδήγηση και βοήθεια σε διαφορετικές πιεστικές καταστάσεις. Πολλά άτομα είναι σε θέση να ζήσουν ανεξάρτητα, αλλά μπορεί να παρουσιάσουν δυσκολίες στις απαιτήσεις του γάμου ή της ανατροφής των παιδιών. Τέλος, τα άτομα με ήπια νοητική υστέρηση προσαρμόζονται κοινωνικά, έτσι που να μπορούν να είναι ανεξάρτητα μέσα στην κοινωνία. Επιτυγχάνουν επαγγελματικές δεξιότητες, όμως μπορεί να χρειάζονται μικρή επίβλεψη και βοήθεια.
Χαρακτηριστικά ατόμων με μέτρια νοητική στέρηση:
Χαρακτηριστικά αυτής της ομάδας είναι η ποικιλομορφία στο πρότυπο των γνωστικών δεξιοτήτων. Μερικά άτομα έχουν υψηλότερες οπτικές δεξιότητες, σε σύγκριση με τις λεκτικές, είναι σε θέση να αλληλεπιδράσουν κοινωνικά και να επικοινωνήσουν με κατάλληλη βοήθεια. Ωστόσο, συχνά θεωρείται ότι λειτουργούν σε χαμηλότερο επίπεδο, εξαιτίας διαταραχής στον κινητικό συντονισμό. Οι δεξιότητες λόγου κυμαίνονται από την ικανότητα συμμετοχής σε απλή συζήτηση, έως πολύ απλό λόγο, που περιορίζεται στην κάλυψη των βασικών αναγκών. Τα άτομα που δεν αναπτύσσουν λόγο μπορεί να κατανοούν απλές οδηγίες και να μάθουν να χρησιμοποιούν νοηματική γλώσσα. Οι δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης και οι κινητικές δεξιότητες είναι περιορισμένες. Η σχολική απόδοση είναι σημαντικά περιορισμένη, αλλά τα άτομα υψηλότερης λειτουργικότητας μπορεί να μάθουν στοιχειώδη ανάγνωση, γραφή και αριθμητική. Ως ενήλικες είναι σε θέση να συμμετέχουν σε απλές, πρακτικές, προσεκτικά οργανωμένες δραστηριότητες, αλλά, γενικά, έχουν ανάγκη από σταθερή επίβλεψη. Η ανεξάρτητη διαβίωση είναι σπάνια. Στο μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων αναγνωρίζονται εγκεφαλικές ανωμαλίες και, συχνά, συνυπάρχει αυτιστική διαταραχή, επιληψία ή σωματικές αναπηρίες.
Χαρακτηριστικά ατόμων με σοβαρή νοητική υστέρηση:
Κατά την προσχολική ηλικία παρατηρούνται, συχνά, φτωχή κινητική ανάπτυξη και έλλειψη επικοινωνιακού λόγου. Κατά τη σχολική ηλικία μπορεί να μην εμφανιστεί ο προφορικός λόγος και είναι δυνατή η εκπαίδευση σε βασικές 28 δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης. Η κατάκτηση δεξιοτήτων επιβίωσης εξαρτάται από το επίπεδο των γνωστικών δεξιοτήτων. Στην ενήλικη ζωή το άτομο με σοβαρή νοητική υστέρηση έχει ανάγκη από συστηματική επίβλεψη.
Χαρακτηριστικά ατόμων με βαριά νοητική υστέρηση:
Στα άτομα με βαριά νοητική υστέρηση το επίπεδο των γνωστικών δεξιοτήτων είναι χαμηλότερο από 20 - 25 μονάδες και οι δυσκολίες προσαρμογής είναι σοβαρές. Διαγιγνώσκεται σε ποσοστό 1-2 % του συνόλου των ατόμων με νοητική υστέρηση. Στις περισσότερες περιπτώσεις εντοπίζονται συγκεκριμένοι οργανικοί παράγοντες, συνυπάρχουν κι άλλες αναπτυξιακές ή οργανικές διαταραχές, καθώς και προβλήματα κινητικότητας, επιληψία, βλάβες της όρασης ή της ακοής. Το ποσοστό συνύπαρξης σοβαρών και πολλαπλών αναπηριών αυξάνει καθώς μειώνεται το επίπεδο των γνωστικών δεξιοτήτων. Η κατανόηση και η χρήση του λόγου περιορίζεται σε απλές χειρονομίες και η προσαρμοστική λειτουργικότητα ποικίλλει. Το παιδί ή ο ενήλικας μπορεί να συμμετέχει σε απλές ρουτίνες της καθημερινής ζωής, με επίβλεψη και καθοδήγηση. Υπάρχει μεγάλη ανάγκη για αυστηρά δομημένο περιβάλλον, συχνή καθοδήγηση, εκπαίδευση σε τομείς αυτοεξυπηρέτησης και δεξιότητες επικοινωνίας.
Αναφέρεται σε μια παθολογική κατάσταση που εκδηλώνεται στην περίοδο ανάπτυξης, δηλαδή την περίοδο που αρχίζει από την σύλληψη και φτάνει ως το 16ο έτος της ηλικίας. Το παιδί με Νοητική Υστέρηση χαρακτηρίζεται από χαμηλότερη νοητική ικανότητα σε σχέση με το μέσο όρο των παιδιών της ίδιας χρονολογικής ηλικίας. Iστορικά είχε ορισθεί ότι Νοητική Υστέρηση έχουμε αν ο Δείκτης Νοημοσύνης (IQ) είναι κάτω από 70.
Παλαιότερα ο ορισμός επικεντρωνόταν σχεδόν αποκλειστικά στην γνωστική λειτουργία, ενώ τώρα περιλαμβάνει και άλλα δύο στοιχεία: ένα σχετικά με την ψυχική λειτουργία και ένα σχετικά με τις λειτουργικές ικανότητες των ατόμων στο περιβάλλον τους.
Πολλές φορές συσχετίζεται αιτιολογικά με κακές συνθήκες διαβίωσης και το κοινωνικό, οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο των γονέων.
Ταξινόμηση
Ανάλογα με τη βαρύτητά της, η νοητική υστέρηση ταξινομείται ως εξής:
- Ήπια: ΝΠ (Νοητικό Πηλίκο ή αλλιώς δείκτης νοημοσύνης) από 50-55 έως 70,
- Μέτρια: ΝΠ από 35-40 έως 50-55,
- Σοβαρή: ΝΠ από 20-25 έως 35-40,
- Βαριά: ΝΠ κάτω από 20 ή 25 (ΝΠ : νοητικό πηλίκο ή αλλιώς δείκτης νοημοσύνης).
Τα αίτια της νοητικής υστέρησης διακρίνονται συνήθως σε δύο ομάδες:
- Η πρώτη ομάδα περιλαμβάνει τα οργανικά αίτια, που συνδέονται κυρίως με τις βαρύτερες μορφές νοητικής υστέρησης (oι χρωμοσωμικές ανωμαλίες αποτελούν την πιο συνήθη γενετική αιτία νοητική υστέρησης).
- Η δεύτερη ομάδα αφορά σε περιβαλλοντικούς παράγοντες και περιλαμβάνει τα πολιτισμικά - οικογενειακά αίτια, που συνδέονται κυρίως με την ήπια νοητική υστέρηση (δυσμενείς οικογενειακές και κοινωνικές συνθήκες, που έχουν συχνά ως αποτέλεσμα την ελλιπή φροντίδα του παιδιού - τόσο σε επίπεδο σωματικής υγείας όσο και σε επίπεδο συναισθηματικής ασφάλειας - και καταλήγουν σε μειωμένη παροχή των απαραίτητων αναπτυξιακών ερεθισμάτων).
A. Προγεννητικά αίτια:
- Κληρονομικοί παράγοντες,
- Χρωμοσωμικές ανωμαλίες (σύνδρομο Down, σύνδρομο Klinefelter, σύνδρομο Turner),
- Ασθένειες της εγκύου (λοιμώξεις, ερυθρά, ιλαρά, κοκ.),
- Ανωμαλίες μεταβολισμού (PKU),
- Ασυμβατότητα του Rh του αίματος της μητέρας με αυτό του εμβρύου,
- Ανοξία,
- Τραυματισμοί της εγκύου,
- Κακή διατροφή,
- Δηλητηριάσεις από μόλυβδο.
B. Περιγεννητικά αίτια:
- Ανοξία,
- Τραυματισμοί και αιμορραγία του εγκεφάλου,
- Πρόωρη γέννηση.
Γ. Μεταγεννητικά αίτια:
- Μολυσματικές ασθένειες,
- Ατυχήματα,
- Υψηλός πυρετός,
- Μεταβολικές ανωμαλίες,
- Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες (ιδρυματοποίηση, στερημένο εκπαιδευτικό περιβάλλον, συναισθηματική αποστέρηση).
Η πιο αποτελεσματική μορφή αντιμετώπισης της νοητικής υστέρησης είναι η πρόληψη και η έγκαιρη παρέμβαση με στόχο την πλήρη ανάπτυξη του νοητικού δυναμικού και των γνωστικών ικανοτήτων του παιδιού.
Χαρακτηριστικά ατόμων με ήπια νοητική υστέρηση:
Η διάκριση των παιδιών με ελαφρά νοητική υστέρηση από τα φυσιολογικά αναπτυσσόμενα παιδιά δεν είναι εύκολη κατά την πρώτη παιδική ηλικία. Αναγνωρίζονται, συνήθως, αργότερα, στο σχολείο ή κατά την προσχολική περίοδο, κατά την οποία αναμένεται εξέλιξη των κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Ήπιες δυσκολίες στις αισθησιοκινητικές λειτουργίες παρατηρούνται συχνά, ενώ σε μικρό ποσοστό ατόμων εντοπίζονται εγκεφαλικές ανωμαλίες. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να συνυπάρχει αυτιστική διαταραχή και άλλες αναπτυξιακές διαταραχές, επιληψία, διαταραχές διαγωγής ή σωματικές αναπηρίες.
Κατά την εφηβεία τα άτομα με ελαφριά νοητική υστέρηση μπορεί να αποκτήσουν ακαδημαϊκές γνώσεις αντίστοιχες της ΣΤ' τάξης του δημοτικού σχολείου. Στην ενήλικη ζωή αποκτούν, συνήθως, επαρκείς κοινωνικές και επαγγελματικές δεξιότητες, με ελάχιστη εξωτερική υποστήριξη. Ωστόσο, μπορεί να έχουν ανάγκη από καθοδήγηση και βοήθεια σε διαφορετικές πιεστικές καταστάσεις. Πολλά άτομα είναι σε θέση να ζήσουν ανεξάρτητα, αλλά μπορεί να παρουσιάσουν δυσκολίες στις απαιτήσεις του γάμου ή της ανατροφής των παιδιών. Τέλος, τα άτομα με ήπια νοητική υστέρηση προσαρμόζονται κοινωνικά, έτσι που να μπορούν να είναι ανεξάρτητα μέσα στην κοινωνία. Επιτυγχάνουν επαγγελματικές δεξιότητες, όμως μπορεί να χρειάζονται μικρή επίβλεψη και βοήθεια.
Χαρακτηριστικά ατόμων με μέτρια νοητική στέρηση:
Χαρακτηριστικά αυτής της ομάδας είναι η ποικιλομορφία στο πρότυπο των γνωστικών δεξιοτήτων. Μερικά άτομα έχουν υψηλότερες οπτικές δεξιότητες, σε σύγκριση με τις λεκτικές, είναι σε θέση να αλληλεπιδράσουν κοινωνικά και να επικοινωνήσουν με κατάλληλη βοήθεια. Ωστόσο, συχνά θεωρείται ότι λειτουργούν σε χαμηλότερο επίπεδο, εξαιτίας διαταραχής στον κινητικό συντονισμό. Οι δεξιότητες λόγου κυμαίνονται από την ικανότητα συμμετοχής σε απλή συζήτηση, έως πολύ απλό λόγο, που περιορίζεται στην κάλυψη των βασικών αναγκών. Τα άτομα που δεν αναπτύσσουν λόγο μπορεί να κατανοούν απλές οδηγίες και να μάθουν να χρησιμοποιούν νοηματική γλώσσα. Οι δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης και οι κινητικές δεξιότητες είναι περιορισμένες. Η σχολική απόδοση είναι σημαντικά περιορισμένη, αλλά τα άτομα υψηλότερης λειτουργικότητας μπορεί να μάθουν στοιχειώδη ανάγνωση, γραφή και αριθμητική. Ως ενήλικες είναι σε θέση να συμμετέχουν σε απλές, πρακτικές, προσεκτικά οργανωμένες δραστηριότητες, αλλά, γενικά, έχουν ανάγκη από σταθερή επίβλεψη. Η ανεξάρτητη διαβίωση είναι σπάνια. Στο μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων αναγνωρίζονται εγκεφαλικές ανωμαλίες και, συχνά, συνυπάρχει αυτιστική διαταραχή, επιληψία ή σωματικές αναπηρίες.
Χαρακτηριστικά ατόμων με σοβαρή νοητική υστέρηση:
Κατά την προσχολική ηλικία παρατηρούνται, συχνά, φτωχή κινητική ανάπτυξη και έλλειψη επικοινωνιακού λόγου. Κατά τη σχολική ηλικία μπορεί να μην εμφανιστεί ο προφορικός λόγος και είναι δυνατή η εκπαίδευση σε βασικές 28 δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης. Η κατάκτηση δεξιοτήτων επιβίωσης εξαρτάται από το επίπεδο των γνωστικών δεξιοτήτων. Στην ενήλικη ζωή το άτομο με σοβαρή νοητική υστέρηση έχει ανάγκη από συστηματική επίβλεψη.
Χαρακτηριστικά ατόμων με βαριά νοητική υστέρηση:
Στα άτομα με βαριά νοητική υστέρηση το επίπεδο των γνωστικών δεξιοτήτων είναι χαμηλότερο από 20 - 25 μονάδες και οι δυσκολίες προσαρμογής είναι σοβαρές. Διαγιγνώσκεται σε ποσοστό 1-2 % του συνόλου των ατόμων με νοητική υστέρηση. Στις περισσότερες περιπτώσεις εντοπίζονται συγκεκριμένοι οργανικοί παράγοντες, συνυπάρχουν κι άλλες αναπτυξιακές ή οργανικές διαταραχές, καθώς και προβλήματα κινητικότητας, επιληψία, βλάβες της όρασης ή της ακοής. Το ποσοστό συνύπαρξης σοβαρών και πολλαπλών αναπηριών αυξάνει καθώς μειώνεται το επίπεδο των γνωστικών δεξιοτήτων. Η κατανόηση και η χρήση του λόγου περιορίζεται σε απλές χειρονομίες και η προσαρμοστική λειτουργικότητα ποικίλλει. Το παιδί ή ο ενήλικας μπορεί να συμμετέχει σε απλές ρουτίνες της καθημερινής ζωής, με επίβλεψη και καθοδήγηση. Υπάρχει μεγάλη ανάγκη για αυστηρά δομημένο περιβάλλον, συχνή καθοδήγηση, εκπαίδευση σε τομείς αυτοεξυπηρέτησης και δεξιότητες επικοινωνίας.